درز انقطاع

صفر تا صد درز انقطاع از نکات اجرایی گرفته تا هرآنچه در طراحی لازمه از درز انقطاع بدونیم.

1- درز انقطاع چیست؟

در هنگام زلزله ممکن است ارتعاش دو ساختمان مجاور هم باعث برخورد آنها به یکدیگر شود به همین دلیل برای حذف و یا کاهش خسارات و خرابی ناشی از ضربه ساختمان های مجاور به یکدیگر باید برای ساختمان ها درز انقطاع پیش بینی شود.یعنی هر ساختمان باید از مرز زمین مشترک حداقل فاصله ای را رعایت بنماید. مقدار فاصله را در ادامه توضیح خواهیم داد.

 اما گاهی اوقات سازندگان محترم عرض درز انقطاع را در مرحله اجرای سازه رعایت می‌کنند اما در مرحله تیغه چینی و یا نازک کاری دلشون نمیاد از مساحت واحد شون به خاطر درز انقطاع کم بشه بنابراین دیوارهای کناری را وارد درز انقطاع می کنند یا نمای ساختمان را به خاطر زیبایی به نمای ساختمان کنار می چسبانند.

نکته مهمی که وجود دارد این است که می توان درز انقطاع را با مصالح کم مقاومت که در موقع زلزله به راحتی خرد می شوند پر کرد ولی به هیچ وجه نباید با مصالح بنایی مثل آجر گچ سنگ درز انقطاع را پر کرد.

نمونه ای از پر کردن درز انقطاع با مصالح نامناسب

نمونه ای از پر کردن درز انقطاع محل قاب ها با مواد نرم انعطاف پذیر (یونولیت)

یک نکته بسیار مهم: با کمی هماهنگی بین طراح معماری ، طراح سازه و مالک میشه از بروز خسارت در درز انقطاع جلوگیری کرد . اون نکته اینه که گاهی اوقات طرح هایی داده میشه که دو ساختمان مجاور هم ، کف طبقاتشون در یک تراز قرار نداره و کف طبقه در هر ساختمان با ساختمان کناری در تراز های مختلفی قرار میگیره.

در این حالت کف یک ساختمان ممکن است به ناحیه میانی ستون ساختمان مجاور برخورد کرده و خسارت به وجود بیاورد.

 بنابراین با هماهنگی بین سازه ، معماری و کارفرما میشه طرحی داد که ارتفاع طبقات و محل قرار گیری کف های ساختمان طوری باشد که با ساختمان های کناری در یک تراز قرار بگیره تا از بروز خسارت احتمالی جلوگیری شود.

2- محاسبه عرض درز انقطاع

تا اینجای بحث متوجه شدیم که درز انقطاع بسیار مهمه و عدم رعایت آن می تواند خسارات جبران ناپذیری به سازه وارد کند اما عرض لازم برای درز انقطاع را به چه صورتی محاسبه می کنیم؟

به طور کلی زمانی که سازه ارتعاش میکند و تغییر شکل میدهد فرم کلی این تغییر شکل ها وابسته به مشخصات کلی سازه مثل سختی و جرم آن است بنابراین دو ساختمان که در مجاورت یکدیگر هستند با توجه به متفاوت بودن جرم و سختی هرکدام لزوماً دارای تغییر شکلهای مشابه نیستند و ممکن است حین ارتعاش به هم برخورد کنند مطابق ویرایش چهارم استاندارد ۲۸۰۰ عرض درز انقطاع بین دو ساختمان به دو صورت محاسبه می شود :

حالت اول برای ساختمانهای ۸ طبقه و کمتر با اهمیت کم یا متوسط

حالت دوم برای ساختمانهای بیشتر از ۸ طبقه یا با اهمیت زیاد یا خیلی زیاد

در چارت زیر دسته بندی و نحوه محاسبه عرض درز انقطاع را در هر یک از دو حالت گفته شده مشاهده می کنید (برگرفته از فلوچارت استاندارد ۲۸۰۰ گروه ایست)

3- نکات محاسبه درز انقطاع

1- نحوه محاسبه پارامترهای ضریب بزرگ نمایی جابجایی ( C_d ) در مقاله ای با عنوان [ضریب بزرگنمایی چیست و چه کاربردی دارد] و پارامتر تغییر مکان جانبی کلی طبقات ( Δ_t ) در مقااله با عنوان [دریف در سازه] تالیف گروه آموزشی ایست عمران بصورت کامل مورد بررسی قرار گرفته است.

۲- در مورد عرض درز انقطاع در حالت اول توجه شود که عملاً در قسمت نشان داده شده با ارتفاع ’_h در شکل زیر ، احتمال برخورد دو سازه وجود ندارد و عملاً مقدار حداقل درز انقطاع  می تواند به جای برابر در نظر گرفته شود اما به دلیل آن که در آینده ممکن است به جای ساختمان شماره2  ساختمان بلند تری ساخته شود توصیه می شود که هر ساختمان حداقل فاصله  ارتفاع خودش را از مرز زمین رعایت نماید و به ارتفاع سازه مجاور توجه نکند .

از طرفی در حالت دوم یعنی ساختمان‌های بیشتر از ۸ طبقه یا دارای ضریب اهمیت زیاد و خیلی زیاد چون عرض درز انقطاع بر اساس جابجایی هر ساختمان محاسبه می شود و عدد ثابتی ندارد اگر مشخصات ساختمان مجاور در دسترس نباشد عرض درز انقطاع بر اساس ارتفاع بام ساختمان محاسبه می شود اما اگر مشخصات ساختمان مجاور در دسترس باشد تغییر مکان تراز بام مثلاً در شکل زیر سازه ۱ ملاک محاسبه نمی باشد زیرا در این تراز عملاً ساختمان مجاوری وجود ندارد که برخوردی اتفاق بیفتد پس تغییر مکان طبقه n ام که هم تراز با سازه ۲ می باشد ملاک محاسبه عرض درز انقطاع می باشد.

۳- در شرایطی که عرض درز انقطاع بر اساس مشخصات دو ساختمان مجاور تعیین شود سهم هر کدام از ساختمان ها یعنی   با یک قضاوت مهندسی تعیین می شود. از آنجایی که در این شرایط استاندارد ۲۸۰۰ به طور صریح نحوه تعیین سهم هر ساختمان از عرض درز انقطاع را بیان ننموده است با کمی دید مهندسی می توان گفت سهم هر یک از ساختمان ها از عرض درز انقطاع به نسبت تغییر مکان جانبی غیر خطی آنها محاسبه می شود با ارائه یک مثال این موضوع را بهتر بیان می کنیم .

مثال: دو ساختمان شکل زیر هر کدام دارای مشخصاتی هستند که در ذیل آن نوشته شده است سهم هر کدام از آنها از عرض درز انقطاع چه مقدار است؟

سازه 1:

سازه 2:

۴- در روابط ارائه شده برای محاسبه عرض درز انقطاع در حالت دوم فرض بر این بوده است که ارتعاش ساختمان ها عمدتاً ناشی از مود اول انتقالی سازه می باشد که در آن تغییر مکان بام بیش از سایر طبقات است. بدیهی است در صورتی که برای تعیین تغییر مکان‌ های غیر خطی در این حالت از روش های تحلیل دینامیکی استفاده شود ، امکان دارد تغییر مکان جانبی طبقاتی غیر از بام بیشتر از بام شود (به دلیل اثر مودهای بالاتر سازه یا توزیع نامناسب جرم و سختی در ارتفاع) و در نتیجه در این حالت ها باید تغییر مکان جانبی طبقات مذکور ملاک محاسبات قرار گیرد ‌.